تحلیل فضایی بارش ماهانة شمال غرب ایران با استفاده از آمارۀ خودهمبستگی فضایی

آگاهی از رفتار مکانی- زمانی بارش در برنامه‌ریزی‌های محیطی سرزمین مؤثر است. روش‌‌های آمار فضایی امکاناتی را فراهم می‌سازد که با استفاده از آنها، الگوهای فضایی متغیرهای تصادفی مانند بارش را می‌توان تحلیل کرد. در این پژوهش، با استفاده از دادة بارش ماهانة 42 ایستگاه سینوپتیک غرب و شمال غرب ایران طی دورة آماری 1990 تا 2010 و با به‌کارگیری شاخص خودهمبستگی فضایی Moran به تحلیل روندهای فضایی بارش ماهانة این بخش از کشور اقدام شد. برای این منظور، داده‌های میانگین بیست‌سالة بارش ماهانة ایستگاه‌ها به‌صورت لایة اطلاعاتی مکانمندی با مختصات متریک در محیط GIS بررسی شد. نتایج شاخص خودهمبستگی مکانی بیان‌کنندة آن بود که بارش در ماه‌های دسامبر، ژانویه، فوریه و نوامبر به‌ترتیب دارای بیشترین الگوی خودهمبستگی فضایی مثبت بود که در سطح 01/0 معنادار بود و کمترین تغییرپذیری مکانی را داشت که گویای آن است در این ماه‌ها تشابه و همگونی فضایی معنا‌داری بین بارش‌های ثبت‌شده در سرتاسر منطقه وجود داشته است و سامانه‌های بزرگ‌مقیاس جوی، تأثیر عوامل محلی متفاوت را کم‌رنگ کرده است؛ در حالی که در ماه‌های ژوئیه، سپتامبر و اوت به‌ترتیب کمترین الگوی خودهمبستگی فضایی مشاهده شد که معنادار نیز نبود. ضریب تغییرات فضایی بارش در این ماه‌ها نیز بسیار زیاد بود که گویای آن است که در این ماه‌ها بارش‌ها تحت تأثیر عوامل محلی ناهمگون ایجاد شد و به‌همین دلیل، هیچ‌گونه تشابه فضایی معناداری در بارش‌های ثبت‌شدة منطقه در ایستگاه‌های مختلف وجود نداشت.